Op 4 augusuts 2020, gaf de Volkskrant ruim podium aan onze wethouder wonen. Na een omstreden stukje van Volkskrant columniste Carlijne Vos, mag Ivens nog eens een schepje boven op de gevoelens van Ivens doen. Want ‘gevoelens zijn ook feiten’ volgens onze beleidsmaker. De lamenterende kop luidde: ‘EU bemoeilijkt onze aanpak van toerisme.’
Stellingen in het Volkskrantartikel waren o.a. de volgende:
De leefbaarheid in Amsterdam staat druk door toeristen die in woonhuizen verblijven.’ Dat de leefbaarheid onder druk staat is maar een aanname en een gevoel, het wordt niet ondersteund door cijfers of feiten. Het begrip leefbaarheid is niet voor niets uit de huisvestingswet gehaald omdat het een gevoel en dus een voor discriminatie gevoelig en te manipuleren begrip is. Dat manipuleren en framen is danook de afgelopen jaren met name door onze wethouder wonen, veelvuldig en met succes gedaan. Hij staat hierin helaas niet alleen.
De afgelopen jaren is de verhuur van privéwoningen voor vakanties geëxplodeerd. Terwijl toeristen tien jaar geleden vrijwel uitsluitend in hotels of op campings overnachtten. De Amsterdamse hotels zijn voor meer dan de helft in handen van buitenlandse ondernemingen en het geld gaat voor 90% het land uit (onderzoek NRC) Bovendien proberen hotels hun gasten begrijpelijkerwijs zoveel mogelijk in huis te houden, dus de plaatselijke middenstand heeft er niet veel aan.
Vorig jaar stond één op de vijftien Amsterdamse huizen op een website voor vakantieverhuur, in het centrum zelfs een op de negen. Nog geen 10% van de overnachtingen in Amsterdam komt voor rekening van particuliere vakantieverhuur waarvan zo’n 4% B&B is. Dat een woning op een of meer platforms zoals Booking, Airbnb, Home Away etc. staat zegt dus niets over het aandeel dat particulier vakantieverhuur in de bezoekers economie heeft.
De gemeente Amsterdam liet de vlucht die de verhuur van woningen het afgelopen decennium heeft genomen niet onbeantwoord. Door juridisch en technologisch te pionieren is de verhuur van huizen als vakantieverblijf flink aan banden gelegd en de handhaving opgevoerd. Handhaving van illegale verhuur heeft de afgelopen jaren in verhouding helaas weinig opgeleverd. De gemeente wil niet handhaven in de sociale woningvoorraad hoewel daar heel wat illegale verhuur voor komt. Meneer Ivens verwelkomt en plein publique uitgeprocedeerde asielzoekers als krakers als zijn buren. De intimiderende en bedreigende wijze waarop de gemeente haar burgers aanpakt is ronduit stuitend. 20 tot 50.000 euro boete op verdenking van illegale verhuur, waar het merendeel van de gevallen niet inbaar blijkt te zijn omdat het helemaal geen illegale gevallen zijn.
In de drie drukste buurten in de stad is vakantieverhuur inmiddels verboden. Dit zijn absoluut de drie drukste buurten van Amsterdam niet: het zijn om te beginnen de drie rijkste buurten van Amsterdam. De door de gemeente opgegeven reden voor het verbod is dat de bewoners van het centrum al zoveel toeristische drukte te verduren hebben dat ze in ieder geval achter hun eigen voordeur wat rust gegund wordt. Het grootste gedeelte van de huizen in deze drie buurten zijn eigen woningen van ettelijke miljoenen euro’s en bedrijfspanden. De buurttevredenheid wordt door de bewoners gewaardeerd op een 8. Slechts 2,6% van de verblijfstoeristen is afkomstig van vakantieverhuur en slechts 1,3% van de drukte op straat kan worden toegeschreven aan vakantieverhuur, waar hebben we het over?
We proberen ervoor te zorgen dat buurten leefbaar blijven en huizen worden gebruikt waarvoor ze zijn bedoeld: om in te wonen. Huurhuizen en huizen in de sociale woningvoorraad zijn om in te wonen, hoewel je je kunt afvragen waarom buitenlandse hoteleigenaren geld aan toeristen mogen verdienen en de bewoners van dezelfde stad als criminelen worden weg gezet als ze tijdens hun vakantie hun huis willen verhuren aan toeristen. De stad is al duur genoeg.
Het blijft een permanent gevecht waarbij we de randen van wetten en regels opzoeken, die op dit gebied bovendien niet aan de kant van de Amsterdamse bewoners staan. Voor hetzelfde geld kun je zeggen dat de Europese wetgeving wél aan de kant van de Amsterdamse bewoners staat. Een groot deel van de Amsterdamse bewoners is eigenaar van een huis, groot of klein. En die Amsterdammers willen zelf weten of ze als ze op vakantie gaan een ander in hun woning laten wonen, al dan niet tegen betaling. En wil zelf weten of ze als de kinderen de deur uit zijn blijven wonen of naar een kleinere woning vertrekken. In de meeste gevallen is dat niet eens mogelijk omdat er te weinig huizen zijn en worden gebouwd. En als je dan wil blijven wonen in je eigen huis, wat is daar mis mee? \
De Europese wetten en regels waar wij mee te maken hebben, zijn er meer op gericht bezit te beschermen en bedrijven geld te laten verdienen dan buurten leefbaar te maken en bewoners zeggenschap te geven. Hier wordt net gedaan alsof iemand die zijn eigen huis tijdelijk of gedeeltelijk verhuurt aan bezoekers van Amsterdam een groot bedrijf hebben en en passant ook nog even hun eigen buurt onleefbaar maken. Nog maar eens voor de laatste (?) keer: vakantieverhuur is in de meeste gevallen zelf een huis in het buitenland huren en een ander gezin de gelegenheid geven jouw huis te huren voor hún vakantie. Daarvan profiteert jouw restaurant om de hoek, jouw Spar etc. want de klandizie gaat gewoon door. En als je terug komt van jouw vakantie wil je graag dat je buren je nog willen zien en dat je huis niet afgebroken is in de tussentijd. Dus wat heb je gedaan voordat je weg ging? Je hebt je buren verwittigd dat je weg gaat, dat er mensen in je huis komen, dat je bereikbaar bent in geval van problemen, dat er iemand in je afwezigheid de gasten zal ontvangen en wegwijs maken. We hebben het hier niet over illegale pandjesbazen. Maar het merendeel van de mensen is netjes.
Zo geeft de neoliberale Europese dienstenrichtlijn vastgoedeigenaren volop de ruimte om geld te verdienen door handelswaar te maken van hun huis. Wat is daar in godsnaam op tegen? Moeten bewoners van deze dure stad wel de lasten dragen maar niet de lusten? En mag het grootkapitaal met de poen weg lopen?
Amsterdam zoekt de randen van deze dienstenrichtlijn op door vakantieverhuur in een aantal buurten te verbieden. Precies, en ze gaan zelfs over het randje, want ze weten verdomde goed dat als het erop aan komt Europese wetgeving deze praktijken zal verbieden. Maar met een boete onder dwangsom van 50.000, boetes waarvan met trots gewag wordt gemaakt alsof het een trofee is ipv een beschamende intimidatiepraktijk, voor huiseigenaren uit de verboden gebieden die nog steeds hun huis op een platform aan bezoekers aanbieden, schrikken ze wel burgers af. Natuurlijk niet de illegale verhuurders, want die weten overal wel weer onderuit te komen en als ze in een sociale huurwoning zitten kunnen ze ervan verzekerd zijn dat meneer Ivens niet zal komen controleren of ze wel in hun eigen woning zitten ipv in Purmerent terwijl ze hun sociale woning voor veel geld doorverhuren. En dat zijn er niet maar een paar.
Het verbod voor de drie buurten is een mooie maatregel, maar de Europese regels maken het heel moeilijk dit nu voor de hele stad te doen. De aap is uit de mouw, het gaat niet om drie ‘heeele drukke’ gebieden, nee, het gaat om het begin van het einde. Leve het Grootkapitaal! Dan moet je als stad immers kunnen aantonen dat lichtere maatregelen om de overlast tegen te gaan, zoals bijvoorbeeld het dertig-nachtencriterium en de meldplicht niet voldoende hebben gewerkt. Maar natuurlijk meneer Ivens, dat is niet meer dan redelijk, tenzij je natuurlijk vindt dat het heel redelijk is om jouw specifieke wil aan de Amsterdammers op te leggen.
Een ander voorbeeld van de wrange juridische verhoudingen is dat Airbnb al jaren geld kan verdienen aan illegale vakantieverhuur, omdat het slechts een neutraal platform zou zijn dat faciliteert en niet zelf handelt. De Europese Commissie houdt zich doof voor de bezwaren die Amsterdam met tal van andere Europese steden keer op keer uit. Er is een aanpassing van de zogenoemde e-Commercerichtlijn nodig om de ‘neutrale’ platforms – die helemaal niet neutraal zijn, want ze verdienen aan elke advertentie – verplicht te helpen illegale vakantieverhuur in woonhuizen tegen te gaan. Platforms zijn in zoverre neutraal dat ze een platform zijn voor kopers en verkopers, zoals veilinghuizen. En natuurlijk verdienen ze aan deze dienst die ze verlenen, het zijn tenslotte geen phylantropische instellingen. Het is naïf om te veronderstellen dat je een bedrijf begint zonder winstoogmerk. We zitten hier niet in de werkverschaffing, we willen graag onze broek op houden en geld verdienen om in ons levensonderhoud te voorzien. Dat geldt voor bedrijven en de rest van de goegemeente, dus ook gewone burgers. En dat mensen dat graag zelf doen en niet, of bij voorkeur niet, in grote bedrijven, valt alleen maar toe te juichen. Dat er illegale verhuur plaats vindt is heel vervelend voor al die goedwillende particulieren die door de gemeente verrast worden met een illegale boete van 50.000 euro, maar de gemeente is zelf verantwoordelijk voor de opsporing en handhaving van illegale verhuur. En zo moeilijk is dat niet, dat kan iedereen met enige moeite opsporen. Illegale boetes van 50.000 euro, net zoals de door de rechter illegaal verklaarde boetes die de gemeente heeft opgelegd aan vakantieverhuurders die vergeten waren hun gasten te melden of helemaal niet wisten dat ze dat moesten doen. Meneer Ivens vindt het heel vervelend dat hij deze praktijk van het opleggen van illegale boetes van 6000 euro verloren heeft, en vindt het heel vanzelfsprekend dat hij al die mensen die deze door de rechter als ontenrecht gegeven en geïnde boete, niet terug betaalt. Maar wie, behalve een stinkend rijke vakantieverhuurder, maar die bestaat niet, want alleen gewone Amsterdammers kunnen het centje wel gebruiken, maar wie gaat een rechtzaak aan tegen de gemeente die ‘van ons geld’ tot in het oneindige kan door procederen? En dat de gemeente dat zal doen is zojuist weer bewezen met de uitspraak van Groen Links stadsdeelbestuurder Ilse Griek die, nadat de viswinkel in de Leidse straat na twee jaar procederen tot aan de Raad van State gewonnen heeft bij de rechter liet weten: „Helaas vindt de RvS dat het stadsdeel iets te ver is gegaan in onze eis aan de Seafood Shop. We gaan de uitspraak nu goed bestuderen en eventueel een nieuw handhavingsbesluit nemen.”
Dat de huidige wetten en regels erop gericht zijn bedrijven geld te laten verdienen en vastgoedeigenaren vrijheid te geven, is de wereld op zijn kop. Hoezo? Nóg maar een keer dan: alsof alle bedrijven, alle vastgoedeigenaren schorem zijn. Ik ben geen vastgoed eigenaar, hoewel, ik bewoon een eigen huis, en ik heb wel een eigen bedrijf, maar mag het alsjeblieft. Ik heb nooit een hand op hoeven houden en ik heb gedurende tientallen jaren een aantal gezinnen van een inkomen verzekerd.
Wetten en regels moeten erop gericht zijn de samenleving te beschermen tegen hen die voor financieel gewin de leefbaarheid en de woningvoorraad schade toebrengen. Met deze uitspraak in deze contekst wordt voor de zoveelste keer iedere Amsterdammer die tijdens zijn vakantie zijn huis aan een toerist verhuurt als crimineel weg gezet en dat is op zichzelf crimineel. De woningvoorraad is de verantwoordelijkheid van deze wethouder die het toerisme heeft geframed tot een vies gegeven om eigen falend woon- en bouwbeleid te maskeren. Leefbaarheid is een relatief begrip waar heel gemakklijk mee gemanipuleerd kan worden. Uit alle onderzoeken blijkt dat de tevredenheid van de Amsterdamse bevolking met de eigen buurt alleen maar vooruit is gegaan op drie buurten na, waarvan er zelfs 2 buiten de ring liggen.
Zeggenschap over hoe een buurt of stad moet worden georganiseerd, moet zoveel mogelijk in de handen van de mensen zelf komen te liggen. Zolang deze wethouder glashard antwoord op de vraag van een goedwillende burger die denkt gebruik te maken van de georganiseerde medezeggenschap ‘ehh, wethouder, kunt u ons even vertellen van welke cijfers en feiten we uit moeten gaan in deze discussie’: ‘feiten zijn niet belangrijk, gevoel, dat is belangrijk, gevoel is ook een feit’ en daarmee 40 man in het niets naar hun tafels stuurt. Geen idee op welke basis er over de voorliggende vragen gediscusieerd moet/mag worden, geen idee hoe medezeggenschap er dan uit moet zien.
Laten we ons niet blindstaren op de strijd binnen het systeem, waar veel wetten en regels een barrière zijn in plaats van een hulpmiddel. Laten we dat systeem van wetten en regels en de ideeën daarachter zelf ter discussie stellen. Dán kunnen we fundamentele verandering bewerkstelligen. Als er iemand ‘de koning van regels’ kan worden genoemd is het wethouder Ivens. Hij is niet bereid zoals in Rotterdam om een prima systeem af te wachten dat binnenkort landelijk wordt ingevoerd. Een systeem dat door vermoedelijk alle platforms, maar zeker door het gewraakte/geframede Airbnb al sinds 2 jaar publiekelijk geaccepteerd wordt. Ik sta neutraal t.o.v. platforms, het ene is beter dan het andere, het ene is voor de gebruiker vriendelijker of goedkoper dan het andere, maar het is aan de gebruikers om daar een oordeel over te hebben. Het is niet zo dat het ene platform een machtspositie heeft ten opzichte van het andere, ook al wil de gemeente ons dat allemaal graag laten geloven. Eén vijand, anders gaan de mensen twijfelen aan je waarheid en dat moeten we niet hebben. En ‘de vijand’ waren de platforms die gewone mensen de gelegheid geven wat bij te verdienen, hun eigen broek op te houden.
Laurens Ivens is wethouder Wonen, bouwen en openbare ruimte in Amsterdam, namens de SP.
EdJ
